Okuma Yazmaya Hazırlık

Genel olarak anne babalar ve toplum okuma yazmaya büyük önem verir. Okuma yazma bilmemek günümüzde büyük bir kusur olarak değerlendirilir. Bu beceri normal gelişim gösteren çocuklarda olduğu gibi, farklı gelişen çocuklar içinde büyük önem taşımaktadır. Bunun nedeni, özel gereksinimli çocukların okuma yazma bilmesinin, bağımsız yaşam açısından önemli bir basamak olmasıdır.

Genel olarak anne- babalar eğitimde okuma yazma sürecine gelindiğinde çok heyecanlanır. Kısa vadede çok büyük sonuçlar beklerler. Burada unutulmaması gereken en önemli şey, normal gelişim gösteren çocuklarda bile eğitim-öğretimin en sancılı olduğu bu dönemde sabırlı olmaktır. Düşülen diğer hataların başında da çocuğu okuma yazma eğitimi alan diğer çocuklarla kıyaslamak gelmektedir. Ailelerin “hadi çocuğum bak filancanın çocuğu okuyormuş, sende öğren” şeklinde yaklaşımları, başka çocuklara yetiştirebilmek için aşırı ders çalışma saatleri ve zorlamalar, çocuklarda başarısızlık duygusunu güdülemekten ve okuma yazma eğitimine karşı soğutup, bıktırmaktan başka bir işe yaramamaktadır. Unutmamalıyız ki tüm bireyler kendi doğasında farklılıklar gösterir ve herkesin bu farklılıkların doğrultusunda farklı öğrenme hızları ve sitilleri vardır.

Özel eğitimde okuma-yazma eğitimine başlamadan önce dikkat edilmesi gereken iki önemli husus vardır. Bunların birincisi “çocuğun özür grubu nedir? Nasıl bir okul yaşantısı olacaktır?”. Öğrenci down sendromlu, otizmli, yoksa gelişim geriliği veya özel öğrenme güçlüğü olan biri mi? Ona en uygun kullanılması gereken yöntem nedir? Akranlarıyla birlikte kaynaştırma eğitimimi alacak, özel alt sınıfa mı gidecek yoksa sadece rehabilitasyon desteğimi alacak? Dikkat edilmesi gereken ikinci önemli nokta ise çocuğun yeterli hazır bulunuşluk düzeyinde olmasıdır. Yeterli hazır bulunuşluk düzeyinde bulunan çocuğun okuma yazma süreci için gerekli bazı önkoşul becerileri yerine getirmesi gerekmektedir. Peki nedir bu ön koşul beceriler? Bunları 9 ana madde altında toplayabiliriz.

Özel gereksinimli çocuklarda okuma yazma eğitimi için sahip olunması gereken ön koşul beceriler

Genel bilgi dağarcığı (meyveler, sebzeler, taşıtlar, hayvanlar, sayılar, meslekler, eylemler, geometrik şekiller, zıt kavramlar)
Görme ( aynı olanı bulma, farklı olanı bulma, eksik tamamlama; resim, renk, sayı, harf, eşleme)
İşitme ( ses taklidi, senin yönünü bulma, gözü kapalı çıkan sesi tahmin etme, dinleme, dinlediği ile igili sorulara cevap verme)
Konuşma ( kendini ifade edebilme, ailesini tanıtma, sorulan sorulara cevap verme)
Kas gelişimi ( kaba ve ince motor beceriler, top tutma kâğıt yırtma, hamurla oynama, ipe boncuk dizme vb)
Sosyal ve duygusal uyum ( yeterli hazır bulunuşluk düzeyinde olması)
Dinleme
Kalem tutma
El-göz koordinasyonudur( parmak takibi yapabilme, sınırlı alan boyama, çizgi çalışmalarını yapabilme)

Dikkat ve odaklanma sorununun olmaması
Gördüğü şekli kopyalayabilmesi gereklidir.

Bu ön koşul beceriler kazandırılırken ailenin çocuğuna destek olması, evde de uygulanması gereken yöntem ve teknikleri öğretmenin uygun gördüğü şekilde çalışılması, çocuğun bir sonraki adımı atmasını büyük ölçüde kolaylaştıracaktır.

Gerekli ön koşul beceriler kazandırıldıktan sonra öğretim yapılacak yöntem belirlenmelidir. Yukarıda da anlatıldığı gibi okuma yazma süreci eğitimde sancılı bir süreçtir fakat doğru yöntem teknikle çalışıldığı takdirde bu süreç öğrencinin çalışmaktan zevk alacağı eğlenceli bir süreç haline gelir. Eğitimcinin çocuk için en uygun yöntemi belirleyebilmesi için mevcut yöntemleri bilmesi gerekmektedir.

Okuma-yazma eğitiminde kullanılan yöntemler;

Metin yöntemi(Üstün zekâlı bireyler için): Paragraf bütün halinde verilir. Sonra cümle-kelime-hece ve seslere ayrılır. Bütünden parçaya gitme
Harf yöntemi(Otizmli bireyler için): Harflerin okunuşu öğretilir.( Daha doğrusu otizmi olan birey harflerin okunuşunu ezberler. Örnek: ba-ca-ka-pı…) Sonra bu heceler birleştirilerek yeni kelime ve cümleler oluşturulur.
Ses yöntemi(Hafif veya ortaya yakın hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireyler için): Harflerin okunuşu esas alınmıştır. Bildiğiniz gibi şu anda devlet okullarında uygulanan bir yöntemdir. Sesler gruplara ayrılmış ve guruptaki ses sırası takip edilerek yeni yeni kelimeler türetilmiştir.(elakin)

Özel Eğitim Uzman Öğretici

Seyhan BİLİM