Spina Bifida

Spina bifida ayrık veya açık omurga anlamına gelir. Spina Bifida çocuklarda görülen doğumsal bir hastalıktır.

Omurilik, sinirlerden meydana gelmiş kapalı bir tüptür. Bu sinirler  kaslardaki sinirlere beyinden gelen emirleri ileterek kasların hareket etmesini sağlar. Aynı zamanda bu sinirler hissetmemizi (duyu) de sağlar. Spina Bifidalı bireyde omurilik denen bu tüp kapanmamış demektir. Birey, sırtında bir açıklıkla doğmuştur ve sinir iletiminde bir güçlük vardır.  Sinirlerle beyin arasında düzgün bir bağlantı olmadığı zaman da, değişik derecelerde felçler(hareket etme ve hissetme kaybı veya yetersizliği) ortaya çıkar. Sırttaki açıklığın bulunduğu yere bağlı olarak da farklı sinir dalları ve seviyeler etkilenmektedir.

Spina bifidalı hastaların %85’inden fazlasında hidrosefali de görülür. Hidrosefali, beyin ve omurilikte düzenli olarak dolaşan sıvının bu dolaşımının bozulması sonucu aşırı miktarda artması ve beyin içindeki boşluklarda yüksek basınca yol açmasıdır. Bebeklerde kafa kemikleri henüz tam sertleşmemiş olduğundan baş büyüyerek bu basıncı düşürmeye çalışır. Ancak erken dönemde tedavi edilmez ise beyin hasar görür. Hidrosefali gelişmesi ve beynin hasar görmesi zamanında tedavi edilerek önlenebilirse spina bifidalı çocukların zekaları normalden farklı olmaz.

Spina Bifida’nın 3 şekli vardır.

1)    Spina Bifida Occulta

• En hafif şeklidir.
• Omurga kemiklerinin arka kısmı açık kalmıştır.
• Bulgu, belirti vermez.
• Şikayete sebep olmaz.
• Tesadüfen fark edilir.
• Tedavi gerektirmez.

2)    Meningosel

• Omuriliği çevreleyen zarlar, açık olan omur kemikleri arka kısımdan dışarı çıkar.
• Dışarı çıkan kısımda sinirler bulunmaz.
• Sadece beyin-omurilik suyu bulunur.
• Genelde bacaklarda güçsüzlük, idrar-gaita problemi bulunmaz.
• Çok nadiren beyinde su toplanması (hidrosefali) bulunur
• Ameliyatla, açık kalan zar ve beyin onarılarak kese kapatılır.

3)    Meningomyelosel

• En ağır formdur.
• Meningosel’den daha sık görülür.
• Kese içerisinde omuriliği çeviren zarların yanı sıra sinirlerde bulunur.
• Bu sinirler idrar-gaita kontrolünü sağlamanın yanı sıra, bacaklara gidip, hareket ve hissi sağlar.
• %90 beraberinde beyinde su toplanması da (hidrosefali) görülür.
• Ameliyatla kese kapatılır ancak kaybedilen fonksiyonlar kısmen geri dönebilir.

SPINA BIFIDA NEDEN OLUR?

• Normalde gebeliğin 4. haftasında omurilik kapanmaya başlar.
• Bu sırada kullanılan ilaçlar ya da vitamin eksikliği sebep olabilir.
• Genetiğin çok etkili olduğu söylenemez.
• Bütün gelişmelere rağmen neden kesin olarak bulunamamıştır.
• Toplumuzda 1000 de 3 görülme riski varken;
• Spina bifida’lı çocuk dünyaya getiren annenin bir sonraki bebeğinde risk 40’da 1’dir.

ÖNLENEBİLİR Mİ?

Gebelik planlandığında, gebe kalmadan bir ay önce folik asit kullanmaya başlayıp, doğumdan bir ay öncesine kadar devam etmek riski azaltabilir ancak kesin değildir.

ÖNCEDEN ÖĞRENİLEBİLİNİR Mİ?

• Gebelik sırasında 3’lü test
• Anne kanında alfa fetoprotein
• Detaylı USG
• Bu tetkikler sayesinde anne karnında tanı konulabilir.

TEDAVİ

• Cerrahi tedavinin amacı; keseyi kapatarak beyin-omurilik sıvısının enfekte olmasını engellemektir.
• Meningoselde  cerrahi çocuk yeni doğan dönemini atlatana kadar ertelenebilir.
• Meningomyelosel ise ilk 24-48 saat içerisinde opere edilmelidir.
• Hidrosefalisi olan bebeklere şant takılmalıdır.

ŞANT NEDİR?

Beyinde emilemeyerek biriken BOS’un (Beyin Omurilik Sıvısı) bir kateter yardımıyla beyinden diğer vücut boşluklarına aktarmaya yarayan sistemdir. Bu sayede beyinde basınç artması engellenerek, beyin dokusunun zarar görmesi engellenir.

SPİNA BİFİDA’DA FİZYOTERAPİ ve REHABİLİTASYON

 Kas kuvveti yetersizliği, eklem kısıtlılıkları, denge ve koordinasyon bozuklukları, his kayıpları, omurga eğriliği gibi durumların erken dönemde açığa çıkması veya düzensiz ve eksik tedavi sonucunda semptomların ilerlemesi durumunda oluşan fonksiyonel kısıtlılıklar günlük yaşam aktivitelerini etkilemekte, hastaların oturma, ayakta durma ve yürüyüş yeteneğini kısıtlamakta ve onların sosyal çevreye adaptasyonunun önüne geçer. Tedaviden olumlu sonucu almanın yolu erken dönemde yani yeni doğan döneminde tedaviye başlamaktır. Kapsamlı değerlendirmeler sonucu çocuğun ihtiyaçları belirlenmeli sık ve düzenli olarak gelişimi takip edilmelidir.